سڄيءَ دنيا ۾ ڪوئن کي بيماريون پکيڙڻ ۽ شيون ڪُتري تباھ ڪرڻ جي ڪري ناپسند ڪيو ويندو آهي. آمريڪا جي شهر نيويارڪ ۾ ته ڪوئن جي گهڻائي سبب کين ماري ناس ڪرڻ لاءِ ھن ڀيري باقاعدي هڪ عھديدار به مقرر ڪيو ويو آهي.
پر آمريڪا جي رياست ڪيلي فورنيا جي سين ڊياگو جانورن جي باغ ۾ تنزانيه مان ’ڪوئن جا سفير‘ آندا ويا آهن، جيڪي پنهنجي ھم نسل حيوانن جي زوال پذير ساک بهتر ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا.
آمريڪا جي ٽن جانورن جي باغن کي تنزانيه جي هڪ تنظيم اھي ڪوئا ڏنا آھن. اھا تنظيم وڏن آفريڪي ڪوئن کي جهنگلي جيوت جي اسمگلنگ ۽ بيمارين جي سڃاڻپ لاءِ سکيا ڏيندي آھي.
ان قسم جا ڪوئا ڀوري رنگ جي عام ڪوئن کان ٻيڻ تي وڏا ھوندا آهن. ھنن کي آفريڪي ملڪن انگولا، موزمبيق ۾ بارودي سرنگون ڳولڻ لاءِ استعمال ڪيو ويو آهي ۽ سندن ڪارڪردگيءَ جي ڪري کين "هيرو ريٽ" چيو وڃي ٿو.
سنگھڻ جي تيز حس جي ڪري ھنن ڪوئن کي ھاڻ ٻين به ڪيترن ئي مقصدن لاءِ استعمال ڪرڻ جون ڪوششون جاري آهن، مثال طور مٽيءَ جي ڍير هيٺان دٻيل ماڻهن جي ڳولا ڪرڻ، بيمارين جي سڃاڻپ ڪرڻ، ۽ بندرگاهن يا ھوائي اڏن تي غير قانوني سامان جي چرپر کي روڪڻ.
اھڙن ئي ڇهن آفريڪي ڪوئن تنزانيه جي بندر گاه تي ۾ هڪ مهيني جي تربيت ورتي آهي، جنھن دوران کين اسمگلنگ روڪڻ لاءِ استعمال ڪيو ويو. انھن ڪوئن کي پابندي مڙھيل سامان جي ڳولا ڪرڻ جي سکيا پڻ ڏني وئي ھئي.
تنزانيه جي مختلف بندرگاھن تي کين خاص طور تي پينگولين جي اسمگلنگ روڪڻ لاءِ استعمال ڪيو پيو وڃي.
پينگولين، جنھن جو نسل دنيا مان ناپيد ٿيڻ جو خطرو آھي، تنھن جي جسم تي موجود مڇيءَ جھڙا ڇلُر چين جي روايتي دوائن ۾ استعمال ٿين ٿا. اهو دنيا ۾ سڀ کان وڌيڪ اسمگل ٿيندڙ جانور آهي، جڏهن ته ويٽنام ۾ ھن جو گوشت به شوق سان کاڌو ويندو آهي.
جهنگلي جيوت جي بچاء لاءِ جاکوڙيندڙ تنظيم ’وائلڊ لائيف الائنس’ موجب اھي آفريقي ڪوئا جهنگلي جيوت جي اسمگلنگ کي روڪڻ ۾ انتهائي ڪارآمد ثابت ٿي سگهن ٿا. ھن تنظيم جي انتظام ھيٺ قائم سين ڊياگو جانورن جي باغ به جهنگلي جيوت جي وڌندڙ اسمگلنگ کي اجاگر ڪرڻ جو مشن رکي ٿو.
بندرگاهن ۽ ھوائي اڏن تي ڪوئا هوندا
تنزانيه ۾ ڪوئن کي تربيت ڏيندڙ تنظيم سان لاڳاپيل محقق ازي زوت جو چوڻ آهي ته ماڻهن جي ذهنن ۾ ڪوئا سندن ’پھريون نمبر دشمن‘ آهن، پر بنيادي طور ڪوئا صاف سٿرا رھندڙ جانور آهن، جيتوڻيڪ سندن تاثر تمام خراب ٿي چڪو آهي.
هن جو چوڻ آهي ته اسان کي جهنگلي جيوت جي حوالي سان پنهنجي روئيي کي بدلائڻون پوندو، ان لاءِ دنيا جي مشهور جانورن جي باغ ۾ ڪوئا رکي انهن بابت عام سوچ کي بدلائي سگهجي ٿو.
ازي زوت مطابق آفريڪا ۾ چوھن اٽڪل ڏيڍ لک بارودي سرنگن جي نشاندهي ڪئي آهي. ان کان سواءِ هنن آفريڪا ۾ انسانن مان حاصل ڪيل 25 ھزار نمونن ۾ ٽي بي جي تشخيص پڻ ڪئي.
تنزانيه ۾ آفريقي ڪوئن کي مٽيءَ جي گدلاڻ معلوم ڪرڻ، زلزلي، ڌماڪي يا حادثي جي صورت ۾ عمارتن جي ملبي هيٺان دفن ٿيل ماڻهو ڳولڻ جي تربيت پڻ ڏني پئي وڃي.
هن چيو ته تمام جلد ممڪن آھي ته هنن ڪوئن کي بندرگاهن ۽ ايئرپورٽن تي سنگھي ڳولا ڪندڙ ڪتن وانگر رکيو وڃي. اهي خرچ جي لحاظ کان به سراغ رساني ڪندڙ ڪتن کان سستا پوندا.
ھنن کي هاٿي جي ڏندن ۽ گينڊي جي سِڱن وغيره جي نشاندهي ڪرڻ لاء به ڪتب آڻي سگھجي ٿو.
ڪنھن انسان جي ڏُکي جاءِ تي ڦاسي پوڻ جي صورت ۾ ڪوئن کي ھڪ پٽو پارائي اندر موڪليو ويندو جنھن سان ھو ملبي کان ٻاھر بيٺل ماڻھن کي آگاه ڪري سگھن ٿا.
ازي زوت جو چوڻ آهي ته نيو يارڪ شهر ۾ ملندڙ عام ڀورن ڪوئن ۾ به اها ساڳي ئي صلاحيت آهي، پر ڇاڪاڻ ته سندن عمر فقط چند سال آهي تنھن ڪري انهن کي تربيت نه ٿي ڏئي سگھجي. آفريڪي ڪوئن جي سراسري عمر لڳ ڀڳ 10 سال آهي.
(هن خبر لاء ڪجھ معلومات ايسوسي ايٽڊ پريس تان ورتي وئي)
