روس، چين، ايران ۽ پاڪستان جي چوٽيءَ جي سفارت ڪارن خميس ڏينهن سمرقند ۾ هڪ اجلاس ۾ شرڪت ڪئي، جنهن ۾ افغانستان جي صورت حال کي سامهون رکندي علائقائي سلامتيءَ کي يقيني بنائڻ متعلق ويچار ڪيو ويو.
روسي پرڏيهي وزارت چيو آهي ته چئن ملڪن جي پرڏيهي وزيرن ازبڪستان جي گاديءَ واري هنڌ، سمرقند ۾ ملاقات ڪئي، جنهن ۾ سياسي استحڪام کي برقرار رکڻ ۽ انساني بحران تي ڪنٽرول ڪرڻ جي لاءِ افغان اختياريءَ وارن سان سهڪار جي ضرورت تي خيالن جي ڏي وٺ ڪئي وئي.
وزيرن افغانستان جي سرزمين تان دهشت گردي ۽ نشي آور شين جي اسمگلنگ جي خطرن کي منهن ڏيڻ جي لاءِ ڪوششن ۾ هم آهنگي پيدا ڪرڻ تي ڳالهه ٻولهه ٿي.
طالبان جي پرڏيهي وزير امير خان متقي به خميس ڏينهن جي اجلاس ۾ شريڪ ٿيو. متقيءَ جي دفتر ٽوئٽر تي سمرقند ۾ پنهنجي اچڻ جي تصديق ڪندي چيو ته ازبڪ عمل دارن سندس گرم جوشيءَ سان آڌرڀاءُ ڪيو.
روس ۽ چين انهن ملڪن ۾ شامل آهن جن آگسٽ 2021 ۾ طالبان جي اقتدار سنڀالڻ کان پوءِ پنهنجا سفارتي مشن افغانستان جي گاديءَ واري هنڌ ڪابل ۾ جاري رکيا آهن. طالبان سان ناتا قائم رکڻ جي لاءِ ماسڪو سالن تائين ڪوشش ڪندو رهيو آهي، جڏهن ته هن 2003 ۾ هن گروپ کي دهشت گرد تنظيم قرار ڏنو هو. روس اڃان تائين طالبان کي ان فهرست منجهان نه ڪڍيو آهي.
ماسڪو افغانستان جي باري ۾ مذاڪرات جي ڪيترا ئي دورن جي ميزباني ڪري چڪو آهي، جن ۾ طالبان ۽ پاڙيسري ملڪن جي سينئر نمائندن شرڪت ڪئي هئي.
ازبڪستان ڪانفرنس کان اڳ هڪ بيان ۾ چين جي پرڏيهي وزير چيو ته بيجنگ افغانستان ۽ خطي ٻنهي جي استحڪام، سلامتيءَ، خوش حاليءَ ۽ ترقيءَ جي لاءِ افغانستان جي پاڙيسري ملڪن ۽ بين الاقوامي برادريءَ سان وڌيڪ ويجهو ٿي ڪم ڪرڻ جي لاءِ تيار آهي.
بيان ۾ افغانستان جي آزادي، خود مختياري ۽ علائقائي سالميت سان گڏ ان جي عوام جي انتخاب جو احترام ڪرڻ جي چين جي عهد جي حمايت ڪئي.
دهشت گرديءَ سان نبرڻ جي لاءِ چين بين الاقوامي برادريءَ کان افغانستان جي حمايت جي ايپل ڪئي، ۽ آمريڪا تي زور ڀريو ته اهو ان ملڪ سان پنهنجي وعدي تي قائم رهي.
بيجنگ ان اميد جو به اظهار ڪيو ته افغانستان جي عبوري حڪومت پنهنجي عوام جي مفادن ۽ هڪ کليل ۽ جامع سياسي ڍانچي جي جوڙ جڪ جي لاءِ بين الاقوامي برادريءَ جي اميدن کي پورو ڪرڻ جي لاءِ اڳتي وڌي ڪم ڪندي.
بيان ۾ چيو ويو آهي ته ’’اسان کي اميد آهي ته افغان عبوري حڪومت عورتن، ٻارن ۽ سمورن نسلي گروهن سميت سڀني افغان عوام جي بنيادي حقن ۽ مفادن جو تحفظ ڪندو’’.
هن وقت افغانستان ۾ ڇوڪريون ڇهين ڪلاس کان مٿي پڙهي نه ٿيون سگهن ۽ اتي يونيورسٽين ۾ عورتن کي وڃڻ جي اجازت ناهي. اختياريءَ وارن تعليمي بندشن کي پابندين جي بجاءِ عارضي معطليءَ جي طور تي پيش ڪيو هو. ليڪن، مارچ ۾ جڏهن يونيورسٽيون ۽ اسڪول ٻيهر کليا ته نياڻين کي شريڪ ٿيڻ جي اجازت نه ڏني وئي.
عورتن کي عوامي هنڌن تي وڃڻ جن ۾ پارڪ به شامل آهن روڪيو ويو آهي ۽ ڪيتريون ئي ملازمتون جاري رکڻ جي اجازت ناهي.
انهن پاليسين بين الاقوامي برادريءَ پاران سخت اعتراضن کي جنم ڏنو آهي ۽ انساني بحران کي وڌيڪ منجهايو آهي. عورتن جي ملڪ مان الڳ ٿلڳ ٿيڻ ۾ اهڙي وقت واڌ آئي آهي جڏهن سندن معيشت تباه ٿي چڪي آهي ۽ ڪو به ملڪ طالبان کي افغانستان جي جائز حڪومت تسليم نه ٿو ڪري.
(هيءَ رپورٽ ايسو سي ايٽڊ پريس جي ڏنل اطلاعن تي مشتمل آهي)
